Ռևմատոիդ արթրիտ․ ինչ պետք է իմանա յուրաքանչյուր պացիենտ

Նյութը պատրաստվել է ռևմատոլոգ Աննա Սարգսյանի հետ համատեղ։

Ռևմատոիդ արթրիտը մի հիվանդություն է, որի մասին շատերն լսել են, բայց քչերը գիտեն՝ իրականում ինչ է այն։ Սա մարմնի սեփական իմունային համակարգի «սխալ» արձագանքն է, երբ այն սկսում է հարձակվել ոչ թե վիրուսի կամ միկրոբի, այլ հենց հոդերի վրա։ Արդյունքում առաջանում են քրոնիկական բորբոքում, ցավ և աստիճանաբար՝ հոդերի վնասում։

Թեպետ հիվանդությունը վերջնական բուժում չունի, ժամանակին ախտորոշումն ու ճիշտ բուժումը կարող են շատերի կյանքը դարձնել լիարժեք ու ակտիվ։

Ովքեր են ռիսկի խմբում

Ռևմատոիդ արթրիտը կարող է զարգանալ ցանկացած մարդու մոտ, սակայն որոշ մարդկանց դեպքում ռիսկն ավելի բարձր է․

• Կանայք – հիվանդությունն երեք անգամ ավելի հաճախ է հանդիպում կանանց մոտ, քան տղամարդկանց։
  
• Միջին տարիքի մարդիկ – առավել հաճախ սկսվում է 30-50 տարեկանում։
  
• Ժառանգական նախատրամադրվածություն ունեցողներ – եթե ընտանիքում կա նման դեպք, վտանգն ավելանում է։
  
• Ծխողներ – ծխախոտը համարվում է հիվանդության առաջացման և սրման կարևոր գործոն։
  
• Հորմոնալ փոփոխությունների ենթարկված անձինք – օրինակ՝ ծննդաբերությունից հետո կանայք կարող են ավելի խոցելի լինել։
  

---

Ախտանիշները

Ռևմատոիդ արթրիտը տարբեր է ամեն մարդու մոտ, բայց կան մի քանի հիմնական նշաններ․

• Հոդացավեր և այտուցներ – հատկապես մատների, դաստակների և ծնկների շրջանում։
  
• Առավոտյան կարկամություն – հոդերը կարծես «կապված» լինեն, շարժվելը դժվար է։ Սովորաբար տևում է կես ժամից ավելի։
  
• Կարմրություն և տաքություն հոդերի շրջանում։
  
• Ընդհանուր հոգնածություն, թուլություն, երբեմն՝ ջերմության բարձրացում։
  

Սկզբում ախտանշանները կարող են թեթև և անցողիկ լինել, սակայն ժամանակի ընթացքում՝ բուժում չստանալու դեպքում, դառնում են ավելի մշտական։

Ի՞նչ բարդություններ կարող է առաջացնել

Ռևմատոիդ արթրիտը միայն հոդերի խնդիր չէ։ Քրոնիկական բորբոքումը կարող է ազդել նաև այլ օրգանների վրա․

• Հոդերի ձևախեղում և շարժունակության կորուստ։
  
• Աչքերի բորբոքում (սկլերիտ, կոնյուկտիվիտ)։
  
• Շնչական և սրտային բարդություններ։
  
• Սակավարյունություն և ընդհանուր թուլություն։
  
• Հոգեբանական ազդեցություն – ցավն ու մշտական հոգնածությունը հաճախ հանգեցնում են դեպրեսիայի և սոցիալական ակտիվության նվազման։
  

---

Ինչպե՞ս է բուժվում

Ռևմատոիդ արթրիտի բուժումը նպատակ ունի նվազեցնել բորբոքումը, թեթևացնել ցավը և կանխել հոդերի անդառնալի վնասը։

1. Դեղորայք
   
   • Հակաբորբոքայիններ (NSAID-ներ) – նվազեցնում են ցավն ու այտուցը։
     
   • Կորտիկոստերոիդներ – արագ արդյունավետություն ունեն, բայց կիրառվում են կարճ ժամանակով։
     
   • Հիմնական հակառևմատիկ դեղեր (DMARDs) – օրինակ՝ մեթոտրեքսատ։ Դրանք դանդաղ են գործում, բայց կանխում են հիվանդության զարգացումը։
     
   • Կենսաբանական թերապիա – նորագույն միջոցներ, որոնք թիրախավորում են բորբոքային գործընթացը առաջացնող սպիտակուցները։
     
2. Ֆիզիկական թերապիա և վարժանքներ
   Կանոնավոր շարժումները օգնում են պահպանել հոդերի ճկունությունը և կանխել կարկամությունը։
   
3. Առողջ ապրելակերպ
   
   • Ծխախոտից հրաժարում։
     
   • Հավասարակշռված սնունդ, հարուստ ձկնեղենով, բանջարեղենով ու հատիկեղենով։
     
   • Մեղմ ֆիզիկական ակտիվություն՝ լող, յոգա, քայլք։
     

Ե՞րբ դիմել բժշկի

Պետք չէ սպասել մինչև ցավերը դառնան անտանելի։ Դիմել ռևմատոլոգի անհրաժեշտ է, եթե․

• Ունեք հոդերի այտուց և ցավ, որը տևում է ավելի քան մեկ շաբաթ։
  
• Առավոտյան զգում եք երկարատև կարկամություն։
  
• Ցավը սրվում է և ուղեկցվում է ընդհանուր թուլությամբ։
  
• Ախտանշանները կրկնվում են պարբերաբար։
  

Վաղ ախտորոշումը կարևոր է․ հիվանդության առաջին տարիների ընթացքում ճիշտ բուժումը կարող է կանխել ծանր բարդությունները։

Ամրագրեք ձեր այցը ռևմատոլոգ Աննա Սարգսյանի մոտ Doctor Yan հավելվածի միջոցով doctoryan.am կայքում։

Ինչպես ապրել ռևմատոիդ արթրիտով

Հիվանդությունը մշտական ուշադրություն է պահանջում, բայց ճիշտ մոտեցմամբ հնարավոր է վարել լիարժեք կյանք․

• Պարբերաբար այցելել բժշկին և հետևել բուժման պլանին։
  
• Լսել սեփական մարմնին․ հանգստանալ, երբ ցավը ուժեղանում է։
  
• Շարժվել, բայց խուսափել հոդերին վնասող ծանրաբեռնվածությունից։
  
• Հոգալ հոգեբանական առողջության մասին – անհրաժեշտության դեպքում դիմել հոգեբանի, միանալ աջակցության խմբերի։
  

---

Ամփոփում

Ռևմատոիդ արթրիտը լուրջ, բայց կառավարելի հիվանդություն է։ Ժամանակին բժշկին դիմելը, բուժմանը հետևելը և առողջ ապրելակերպը թույլ են տալիս երկար տարիներ պահպանել ակտիվությունը, աշխատունակությունն ու կյանքի որակը։

Հիշեք․ հոդերի ցավը պետք չէ անտեսել։ Որքան շուտ սկսվի բուժումը, այնքան մեծ է հավանականությունը, որ կհաջողվի կանխել անդառնալի փոփոխությունները։

Ամրագրեք ձեր այցը ռևմատոլոգ Աննա Սարգսյանի մոտ Doctor Yan հավելվածի միջոցով doctoryan.am կայքում։