Վահանաձև գեղձի թերֆունկցիա (Հիպոթիրեոզ) — Ինչ պետք է իմանա պացիենտը

Նյութը պատրաստվել է էնդոկրինոլոգ Դիանա Խաչատուրյանի հետ համատեղ։

Վահանաձև գեղձը մարդու օրգանիզմի էնդոկրին համակարգի կարևորագույն օրգաններից է, որը վերահսկում է նյութափոխանակությունը, մարմնի էներգետիկ ռեսուրսները, սրտի աշխատանքը, ջերմության կարգավորումը և բազմաթիվ այլ գործընթացներ։ Երբ վահանաձև գեղձը բավարար քանակությամբ հորմոններ չի արտադրում, զարգանում է հիպոթիրեոզ կամ վահանաձև գեղձի թերֆունկցիա։

Այս վիճակը հաճախ առաջանում է կամ աննկատ զարգանում տարիների ընթացքում և ազդում է ինչպես ֆիզիկական, այնպես էլ հոգեբանական առողջության վրա։ Ժամանակին ախտորոշումն ու բուժումը նպաստում են կյանքի որակը և ինքնազգացողությունը բարելավելուն։

Ինչ է վահանաձև գեղձի թերֆունկցիան

Վահանաձև գեղձը արտադրում է հիմնականում երկու հորմոն՝ Տրիյոդթիրոնին (T3) և Թիրոքսին (T4), որոնք կարգավորում են բջջային նյութափոխանակությունը։ Երբ այս հորմոնները բավարար չեն, օրգանիզմի բոլոր համակարգերի աշխատանքը դանդաղում է։

Հիպոթիրեոզը կարող է լինել բնածին կամ ձեռքբերովի, անցողիկ կամ քրոնիկական։ Այն առավել տարածված է կանանց մոտ, հատկապես 40-ից բարձր տարիքում, սակայն կարող է զարգանալ նաև տղամարդկանց և երեխաների մոտ։

Հիմնական ախտանիշներ

Հիպոթիրեոզի ախտանիշները բազմազան են և հաճախ զարգանում են աստիճանաբար, ինչի պատճառով հաճախ մարդիկ չեն կապում դրանք մեկ ընդհանուր խնդրի հետ։

Ամենատարածված նշաններն են․
✔️ Քրոնիկ հոգնածություն, քնկոտություն, էներգիայի պակաս
✔️ Քաշի ավելացում, չնայած սննդակարգի պահպանմանը
✔️ Մաշկի չորություն, մազաթափություն, փխրուն եղունգներ
✔️ Սառնության նկատմամբ զգայունություն
✔️ Ցածր ջերմություն, մրսելու զգացողություն
✔️ Ցրված ուշադրություն, մոռացկոտություն, մտածողության դանդաղում
✔️ Դեպրեսիայի կամ տրամադրության անկման զգացում
✔️ Մենստրուալ ցիկլի խանգարումներ կանանց մոտ
✔️ Փորկապություն
✔️ Ձայնի խռպոտում
✔️ Սրտի դանդաղ աշխատանք (բրադիկարդիա)
✔️ Այտուցներ՝ հատկապես դեմքի և աչքերի շրջանում

Հիվանդության խորացման դեպքում կարող են առաջանալ լուրջ բարդություններ, այդ պատճառով կարևոր է ախտանիշների ի հայտ գալուն պես դիմել բժշկի։

Ովքե՞ր են ռիսկի խմբում

Վահանաձև գեղձի թերֆունկցիայի զարգացման հավանականությունը բարձր է հետևյալ խմբերում․

✅ Կանայք, հատկապես 40-ից բարձր տարիքում
✅ Մարդիկ, ում մոտ կա վահանաձև գեղձի աուտոիմուն հիվանդությունների պատմություն (օրինակ՝ Հաշիմոտոյի թիրեոիդիտ)
✅ Նրանք, ովքեր ունեցել են վահանաձև գեղձի վիրահատություն կամ ճառագայթային բուժում պարանոցի հատվածում
✅ Վահանգեղջի հիվանդության ընտանեկան պատմություն ունեցողները

✅ Կանայք հղիությունից կամ ծննդաբերությունից հետո (հետծննդաբերական թիրեոիդիտ)
✅ Յոդի անբավարարությամբ կամ ավելցուկով սննդակարգ ունեցող մարդիկ

Հետազոտման և ախտորոշման մեթոդներ

Վահանաձև գեղձի թերֆունկցիայի ախտորոշումը հիմնվում է արյան հորմոնալ հետազոտությունների վրա՝

✔️ TSH (Թիրեոտրոպին) – եթե բարձր է, վկայում է հիպոթիրեոզի մասին
✔️ T4 ազատ (Free T4) – ցածր արժեքները հաստատում են թերֆունկցիան
✔️ Ատիպիկ դեպքերում՝ լրացուցիչ հորմոնների ստուգում (T3, հակամարմիններ)
✔️ Որոշ դեպքերում՝ ուլտրաձայնային հետազոտություն՝ վահանաձև գեղձի կառուցվածքի գնահատման համար

Հաճախ TSH բարձրացման դեպքում հնարավոր է ախտորոշել ենթահիպոթիրեոզ՝ նախնական փուլ, երբ դեռ կլինիկական ախտանիշներ քիչ են։

Երբ դիմել բժշկի

Հետաձգել չի կարելի, եթե․

✅ Ունեք վերը նշված ախտանիշներից մեկը կամ մի քանիսը
✅ Ունեք վահանաձև գեղձի հիվանդությունների ընտանեկան պատմություն
✅ Հղի եք և նկատում եք էներգիայի անկում կամ քաշի փոփոխություն
✅ Վերջերս ունեցել եք վիրահատություն կամ ճառագայթային բուժում պարանոցի շրջանում
✅ Ունեք աուտոիմուն հիվանդություններ (օրինակ՝ շաքարային դիաբետ, ռևմատոիդ արթրիտ)

Բժիշկ-էնդոկրինոլոգը կհետազոտի, կնշանակի անհրաժեշտ անալիզներ և կհստակեցնի բուժման պլանը։

Ամրագրեք ձեր այցը էնդոկրինոլոգ Դիանա Խաչատուրյանի մոտ Doctor Yan բջջային հավելվածում կամ Doctoryan.am կայքում և խուսափեք ավելորդ զանգերից և հիվանդանոցային հերթերից։ Հարցերի դեպքում զանգահարեք Doctor Yan-ի աջակցման կենտրոն՝ 095608880 հեռախոսահամարով։

Բուժման Մեթոդներ

Վահանաձև գեղձի թերֆունկցիան բուժվում է հիմնականում հորմոնալ փոխարինող թերապիայով՝

✔️ Լևոթիրոքսին (L-Thyroxine) – սինթետիկ T4 հորմոն, որը փոխարինում է օրգանիզմի անբավարար հորմոնները
✔️ Դեղաչափի ճշգրտում՝ ըստ անհատական ցուցանիշների և ախտանշանների

Բուժման սկզբնական շրջանում անհրաժեշտ է պարբերաբար ստուգել TSH և T4 մակարդակները՝ դեղաչափը կարգավորելու համար։

Հորմոնալ փոխարինող թերապիան հիմնականում տևում է ամբողջ կյանքի ընթացքում, ապահովելով լիարժեք կյանքի որակ՝ ճիշտ վերահսկման դեպքում։

Ինչ Բարդություններ Կարող են Առաջանալ Չբուժելու Դեպքում

Հիպոթիրեոզի անտեսումը կարող է հանգեցնել՝

✔️ Սրտանոթային հիվանդությունների՝ խոլեստերինի բարձրացում, արյունատար անոթների աթերոսկլերոտիկ ախտահարում
✔️ Քաշի ավելացում, նյութափոխանակության դանդաղում
✔️ Ուժեղացված հոգնածություն, դեպրեսիա
✔️ Հղիության ընթացքում բարդություններ՝ պտղի զարգացման խանգարումներ
✔️ Ծայրահեղ փուլերում՝ միկսեդեմա՝ կյանքին սպառնացող վիճակ

Ամփոփում

Վահանաձև գեղձի թերֆունկցիան տարածված, սակայն վերահսկելի էնդոկրին խնդիր է։ Ժամանակին ախտորոշումը և ճիշտ ընտրված բուժումը թույլ են տալիս պահպանել կյանքի որակը, կանխել ծանր բարդությունները և վերականգնել էներգիան։

Եթե ունեք վերը նշված ախտանիշները կամ մտահոգություններ, դիմեք էնդոկրինոլոգի և վերահսկեք ձեր հորմոնալ առողջությունը։ Ձեր կենսունակությունն ու բարեկեցությունը սկսվում են ճիշտ բժշկական վերահսկողությունից։